Toestemming vragen aan respondenten voor je onderzoek

Door middel van informed consent kun je toestemming vragen aan respondenten voor je onderzoek. Je vraag hiermee toestemming voor deelname en voor het verwerken van data en/of persoonsgegevens te verwerken in je scriptie.

Voor je scriptie moet je mogelijk primaire data verzamelen, bijvoorbeeld als je een interview, enquête of experiment houdt. Voor het verzamelen van deze data heb je toestemming nodig van de respondenten of proefpersonen (deelnemers). Deze toestemming, oftewel informed consent, geeft jou het recht met deze gegevens aan de slag te gaan.

Toestemming

Als onderzoeker dien je integer om te gaan met de deelnemers aan je onderzoek. Het is daarom van belang om je vast te houden aan de normen en waarden die gelden bij het doen van onderzoek. Toestemming vragen aan respondenten voor je onderzoek, voor het verzamelen van persoonsgegevens, is daar een voorbeeld van.

Heb je voor je onderzoek gegevens van deelnemers gebruikt, zonder hiervoor toestemming te hebben gekregen, dan kunnen zij je verzoeken deze gegevens te verwijderen vanwege privacyredenen. Je loopt hierdoor het risico dat je het onderzoek deels moet overdoen.

Procedure

Om te voorkomen dat je zonder toestemming gegevens in je scriptie verwerkt, vraag je van tevoren van elke deelnemer hun informed consent, oftewel geïnformeerde toestemming.

Eerst geef je de (potentiële) deelnemers informatie over wat je onderzoekt, wat hun rol is binnen het onderzoek en wat de eventuele gevolgen van hun deelname zijn. Tot slot vraag je of ze instemmen met deelname aan je onderzoek en dit schriftelijk willen vastleggen door middel van het ondertekenen van een informed consent-formulier.

Toestemming vastleggen

Je dient te kunnen bewijzen dat een deelnemer toestemming heeft gegeven voor deelnamen aan je onderzoek. Een mondelinge toezegging is niet voldoende. Daarom is het belangrijk om de toestemming van deelnemers schriftelijk of digitaal vast te leggen.

Door een informed consent-formulier te ondertekenen (inclusief datum van ondertekenen), geeft de deelnemer toestemming voor deelname aan het onderzoek en voor het verwerken van zijn of haar (persoons)gegevens.

Informed consent-formulier

Het informed consent-formulier bestaat uit twee onderdelen: de informatiebrief en de toestemmingsverklaring.

Informatiebrief

In de informatiebrief informeer je de deelnemer over de aard en het doel van het onderzoek. De structuur van een informatiebrief staat doorgaans vast. In de informatiebrief beschrijf je:

• waar het onderzoek over gaat;
• welke gegevens van de deelnemer worden verzameld;
• hoe de gegevens worden verwerkt;
• wie het onderzoek uitvoert;
• wie de contactpersoon voor de deelnemers is en hoe hij/zij te bereiken is;
• dat de respondent te allen tijde zijn/haar deelname en toestemming mag intrekken, zonder daarvoor een reden op te geven.

Toestemmingsverklaring

In de toestemmingsverklaring vraag je de respondent om toestemming voor het verzamelen en verwerken van data en gegevens. Je vraagt toestemming voor:

• het verzamelen en verwerken van gegevens;
  • Persoonsgegevens: naam, adres, telefoonnummer
  • Bijzondere gegevens: ras, godsdienst, medische gegevens
• het archiveren van de (verzamelde) data;
• het eventueel (geanonimiseerd) publiceren van de data;
• het eventueel beschikbaar stellen van de data voor hergebruik door een andere onderzoeker.

In algemene regel geldt dat je niet méér persoonsgegevens verzamelt dan nodig is voor je onderzoek en dat je de gegevens niet voor andere doeleinden gebruikt dan waarvoor de deelnemer toestemming heeft gegeven.

Vereisten

Taalgebruik
Schrijf het informed consent-formulier in een begrijpelijke taal. Vermijd zoveel mogelijk vaktermen en lange onduidelijke zinnen. Gebuik voor het formulier tot slot een duidelijk lettertype, zoals Arial, Helvetica, of Verdana.

Buitenlandse deelnemers
Beheerst de deelnemer de Nederlandse taal niet of onvoldoende? Stel het informed consent-formulier dan op in de taal die de persoon wel machtig is. Als auteur van het onderzoek ben jij namelijk verantwoordelijk voor een goede vertaling.

Opslag
Je bent volgens de AVG (ook wel Privacywet) verplicht om te zorgen voor een veilige opslag van de ingevulde informed consent-formulieren.

Indien je onderzoek niet tot een publicatie heeft geleid, is de maximale bewaartermijn van de herleidbare persoonsgegevens (zoals contactgegevens en informed consent) 15 jaar na afronding van het onderzoek.

Opslag uitgeprinte formulieren:

• In een afgesloten kast/archief

Opslag digitale formulieren:

• In een (digitale) map die alleen toegankelijk is voor de onderzoeker(s).

Aan wie vraag je toestemming?

Heb je te maken met volwassenen of minderjarigen die deelnemen aan je onderzoek? Hiervoor gelden namelijk andere regels. Je vraagt toestemming aan:

• De deelnemer zelf indien hij/zij ouder dan 16 jaar en wilsbekwaam is.
• Een ouder of een voogd, als de deelnemer jonger dan 12 jaar is.
• Een ouder of een voogd én de deelnemer zelf, als de deelnemer tussen de 12 en 16 jaar is.
• Een vertegenwoordiger, als de deelnemer ouder dan 16 jaar, maar wilsonbekwaam is.

Voorbeeldzinnen informed consent-formulier

Toestemming vragen aan respondenten voor je onderzoek doe je dus door middel van een informed consent-formulier. De volgende zinnen kun je gebruiken voor op je informed consent-formulier:

• Ik heb de informatie(brief) gelezen. Ik heb hiervoor voldoende tijd gehad en kon vragen stellen. Mijn vragen zijn voldoende beantwoord en ik had genoeg tijd om over de deelname te beslissen.
• Ik weet dat meedoen vrijwillig is en dat ik mijn toestemming kan intrekken op ieder moment van het onderzoek. Daarvoor hoef ik geen reden op te geven.
• Ik weet dat als ik mij terugtrek, mijn gegevens tot dat moment gebruikt kunnen worden, tenzij ik ook vraag om de reeds verzamelde gegevens te wissen.
• Ik geef toestemming voor het verzamelen, bewaren en gebruiken van mijn gegevens voor de beantwoording van de onderzoeksvraag in dit onderzoek.
• Ik geef (wel / geen) toestemming voor hergebruik van mijn gegevens na dit onderzoek voor nu nog onbekend onderzoek dat binnen dit vakgebied valt.
• Ik ben mij ervan bewust dat alleen ter controle van de wetenschappelijke integriteit van het onderzoek sommige mensen toegang tot mijn verzamelde gegevens kunnen krijgen.
• Ik kan mijn gegevens inzien en volledige inzage krijgen in de wijze waarop mijn gegevens worden verwerkt en bewaard.
• Ik geef (wel / geen) toestemming om mij na dit onderzoek opnieuw te benaderen voor vervolgonderzoek aansluitend op deze studie.

[was_this_article_helpful]